Relevante ontwikkelingen
Stimulering samenlevingsopbouw ( Sociale basis)
In de overkoepelende nota ‘De sociale basis, voor elkaar’ 2023-2026 beschrijven we het belang van een sterke samenhang in de samenleving, in de wijken en dorpen van onze gemeente. Door het versterken van de bestaande, herkenbare sociale infrastructuur, ondersteunen we het werken aan een sterke samenhang en werken we aan het versterken van de sociale basis. We hebben nieuw beleid ontwikkeld of beleid opnieuw vastgesteld voor de acht actielijnen: sociaal-culturele accommodaties, ouderen (inclusief dementie), eenzaamheid, mantelzorg, vrijwilligerswerk, sociaal werk, bewonersorganisaties en -initiatieven. Deze zijn inmiddels volop in de uitvoering en we zetten in op de doorgaande dialoog met inwoners en samenwerkingspartners. Onder ‘doorgaande dialoog’ verstaan we dat we continu met inwoners en samenwerkingspartners in gesprek blijven, samenwerken en afstemmen.
Diversiteit
Het thema diversiteit staat zowel internationaal- als nationaal onder druk. Zo zien we dat de sociale acceptatie van de LHBTIQ+ gemeenschap op sommige plekken in de wereld afneemt en de weerstand tegen migranten toeneemt. Investeren in diversiteit en inclusie is niet meer vanzelfsprekend. In Groningen vinden we het echter onverminderd belangrijk dat iedereen kan meedoen ongeacht afkomst, religie, gender of seksuele geaardheid. Sociale acceptatie en veiligheid zijn hierbij belangrijke elementen. Evenals de aandacht voor (de doorwerking van) het slavernijverleden. In 2026 staan deze onderwerpen weer hoog op de maatschappelijke agenda.
Publieke gezondheid
We willen gezondheidsverschillen verkleinen en meer gezonde jaren voor iedereen. De grote gezondheidsverschillen worden onder andere veroorzaakt door verschillen in inkomen. Grote maatschappelijke uitdagingen zijn de toename aan de behoefte aan zorg, de toename van schaarste die zich uit in meer wachtlijsten, toename in kosten en toename van de gezondheidsverschillen. De transformatie van ziekte en zorg naar gedrag en gezondheid is daarom noodzakelijk in denken én doen. Daarom wordt landelijk en lokaal sterk in op het demedicaliseren van sociale gezondheidsproblemen.
In Groningen zien we bijvoorbeeld grote uitdagingen op het gebied van mentale gezondheid en middelengebruik. In de lokale ketenaanpakken van het GALA focussen we op versterking van de samenwerking tussen het medische en sociale domein. Daarnaast zetten we in op een gezonde, groen/blauwe, beweegvriendelijke, middelenvrije leefomgeving met een gezond voedselaanbod en voldoende voorzieningen. Belangrijke partners hierbij zijn de GGD, de ziekenhuizen, huisartsen en de welzijnsorganisaties. Landelijk zien we steeds meer aandacht voor deze thema’s, tegelijkertijd ontbreekt voldoende structurele financiering hiervoor. Vanuit het ministerie van VWS wordt gewerkt aan en beleidsagenda ‘Gezondheid in alle beleidsdomeinen’, met vier thema’s: bestaanszekerheid en werk, een gezonde generatie, een gezonde fysieke leefomgeving en de beweging van zorg naar gezondheid en welzijn.
In juli 2025 is een onderhandelaarsakkoord voor het Aanvullend Zorg en Welzijnsakkoord (AZWA) gesloten, dit AZWA ligt momenteel voor besluitvorming bij de VNG. Deze afspraken in het AZWA zijn aanvullend en bouwen voort op de beweging die reeds is ingezet met het IZA, GALA en het programma WOZO. Het AZWA heeft twee hoofddoelen; een sterkere eerstelijn en snellere en betere hulp voor wie dat nodig heeft. Het AZWA moet nog verder financieel uitgewerkt worden.
(Preventieve) jeugdhulp
We willen dat alle jeugdigen de kans krijgen zich positief te ontwikkelen. Tegenslag en zorgen horen net plezier en succes als bij het “gewone” leven. Het gewone leven is dan ook het fundament van positief en gezond opgroeien. We hebben de ambitie om in de gemeente Groningen een omgeving te creëren waarin jeugdigen op kunnen groeien met gelijke kansen, zich gezond en zonder zorg(en) kunnen ontwikkelen. In het Koersdocument inkoop jeugdhulp gemeente Groningen (juni 2020) zijn vijf ambities en vier leidende principes vastgesteld. Dat deden we vanuit het perspectief van het gezin.
Ambities |
|---|
Deze ambities en principes zijn nog steeds de leidraad bij de ontwikkeling van ons lokale en (boven) regionale jeugdhulplandschap, volgend jaar en in de jaren daarna. De insteek is een integrale aanpak waarbij ook geïnvesteerd wordt in andere domeinen dan alleen (preventieve) jeugdhulp zoals wonen, bestaanszekerheid, onderwijs, zorg voor volwassenen en gezondheid. Daarnaast dragen wij bij aan het creëren van een inclusieve samenleving, waarin verschillen er mogen zijn en niet lekker in je vel zitten genormaliseerd wordt. We stoppen met het medicaliseren van gedragsuitingen die horen bij het gewone leven. De oorzaak van het gedrag van een jeugdige ligt vaak in de context waarin het kind leeft. We zien ook dat jongeren meer mentale problemen ervaren. Op diverse manieren zetten we interventies in om de veerkracht en mentale weerbaarheid van jongeren te verhogen.
We zijn bezig met grote transformatietrajecten zoals het investeren in preventie in brede zin via het Preventiefonds Jeugd. Marktwerking en individuele aanspraak vinden we steeds minder passend voor een toekomstbestendig jeugdhulplandschap. Daarom gaan wij door met het verstevigen van lokale teams van WIJ Groningen. De komende jaren richten wij ons op het taakgericht organiseren van een schil met aanvullende (specialistische) hulp om deze lokale teams die de basishulp bieden. Waar mogelijk collectiveren wij de jeugdhulp en zetten deze groepsgericht in.
Kinderen en gezinnen die thuis te maken hebben met complexe gezinsproblematiek en soms ook met onveiligheid moeten kunnen rekenen op tijdige en passende ondersteuning en bescherming, waarbij alleen wordt ingegrepen als dat nodig is. Voor jeugdigen en gezinnen die in complexe kwetsbare situaties opgroeien werken we in de regio en deels ook met Friesland en Drenthe samen aan een vernieuwd dekkend jeugdzorglandschap. Zo werken we in regionaal verband aan het verbeteren van het netwerk voor hoog specialistische jeugdhulp. We willen dat er geen uithuisplaatsingen meer nodig zijn en bij voorkeur ook geen uit school plaatsingen. We werken aan de noodzakelijke verbeteringen in de regionale jeugdbeschermingsketen. Daarbij zijn we ons bewust dat de huidige jeugdbeschermingsketen niet houdbaar is. Landelijk ontwikkelingen liggen nagenoeg stil, terwijl oplossingen noodzakelijk zijn. Hier maken wij ons zorgen over. Landelijk laten we onze stem hierover horen.
Andere uitdagingen die weerbarstig zijn, en waar we actief op sturen, gaan over de beschikbaarheid van professionals en verdeling van schaarste van de zorg en personeel, de toegankelijkheid en betaalbaarheid van jeugdhulp. Het is van groot belang dat wij voldoende middelen van het Rijk ontvangen voor het uitvoeren van de wettelijke taak. Door de extra taakstellingen en het ontbreken van indexatie vanuit het Rijk, lopen de jeugdhulptekorten verder op. Het lijkt alsof het gesprek met het Rijk alleen maar gaat over geld. Dat is niet de essentie. We zetten in 2026 dan ook verder in op een sterke lobby voor het realiseren van onze ambitie: een omgeving te creëren waarin kinderen op kunnen groeien zonder zorg(en), met gelijke kansen en zich gezond kunnen ontwikkelen.
Maatschappelijke ondersteuning
Bij het nastreven van onze doelen op het gebied van maatschappelijke ondersteuning werken we nauw samen met WIJ Groningen en met de door ons gecontracteerde zorgaanbieders. Dit biedt ons de kans om te sturen op de samenwerking. Met die samenwerking hopen we te komen tot betere resultaten en het hoofd te bieden aan de toenemende vergrijzing en de daarbij horende financiële uitdagingen. Volgens planning gaan we In 2026 aan de slag voor een nieuwe overeenkomst voor het gebiedsondersteunend netwerk (GON = dagbesteding, individuele begeleiding en kortdurend verblijf) en voor het collectief vervoer.
Beschermd Wonen
Om de transformatieopgave ‘van Beschermd Wonen naar Beschermd Thuis’ verder te brengen wordt al langere tijd in regionaal verband samengewerkt. Zo werken we aan de realisatie van een voldoende en passend aanbod voor inwoners die Beschermd Wonen nodig hebben en investeren we gelijktijdig in preventieve lokale voorzieningen zodat specialistisch Beschermd Wonen waar mogelijk kan worden voorkomen. Ondanks het uitblijven van landelijke keuzes wordt er op een constructieve manier samengewerkt in en met de regiogemeenten. Zo onderzoeken we in de aanloop naar een nieuwe Inkoop Beschermd Wonen hoe we een stabiele regionale - en lokale - spreiding van voorzieningen kunnen bewerkstelligen en hoe we aanbieders kunnen stimuleren om kleinschalige initiatieven in de wijk te realiseren. Het realiseren van voorzieningen voor kwetsbare personen (zoals in Beschermd Wonen) is overigens een proces waarbij goede afstemming tussen gemeente en corporaties, aanbieders en de omgeving van cruciaal belang is.
Maatschappelijke Opvang
Er worden diverse opvangvoorzieningen georganiseerd voor alle Groninger gemeenten. Denk hierbij aan diverse vormen van (crisis)opvang , ondersteuning en dagbesteding georganiseerd op diverse locaties, indien mensen onverhoopt dakloos raken. Vanuit het Actieprogramma Dakloosheid 'Iedereen een thuis' is alle inzet gericht op het zo kort mogelijk verblijven in de maatschappelijke opvang en het waar mogelijk voorkomen. We werken volgens het principe ‘wonen eerst’. De gemeente Groningen heeft e.e.a. vertaald in het Gronings Actieplan Dakloosheid met diverse interventies gericht op het voorkomen van dak- en thuisloosheid en op het passend opvangen van inwoners die onverhoopt toch dakloos raken.
Zorg en Veiligheid
Wij gunnen iedereen een menswaardig bestaan. Dat lukt ons goed voor een groot deel van onze inwoners. De druk op het snijvlak van zorg en veiligheid neemt toe, mede door een groeiende groep mensen die in kwetsbare omstandigheden leven. De beschikbaarheid van toegankelijke, betaalbare en toekomstbestendige zorg staat onder druk. Er zijn minder gespecialiseerde bedden beschikbaar en passende huisvesting is lastig te realiseren. Hierdoor ontvangen steeds meer mensen niet de ondersteuning die zij nodig hebben. Tegelijkertijd verhardt en individualiseert de samenleving, wat het begrip voor kwetsbaarheid vermindert. De vergrijzing en toename van mensen met dementie vergroten de druk op de zorg verder. Lokaal werken wij op domeinoverstijgende samenwerking tussen zorg, wonen, veiligheid en maatschappelijke ondersteuning. Wij hebben daarbij nadrukkelijk aandacht voor maatschappelijke thema’s zoals geweld tegen vrouwen, femicide, seksueel misbruik, stigmatisering van doelgroepen en het groeiende gevoel van onveiligheid.
In 2026 werken wij verder aan de actieplannen Onbegrepen Gedrag en Aanpak Dakloosheid, om te voorkomen dat inwoners zonder passende hulp blijven. Waar dat dreigt te gebeuren, bieden wij ondersteuning die zo licht als mogelijk en zo zwaar als nodig is. Daarnaast werken wij aan in op de aanpak mensenhandel, huiselijk geweld, kindermishandeling, jeugd en veiligheid, en voor-, door- en nazorg bij detentie. Ons prostitutiebeleid wordt in 2026 herijkt in samenwerking met netwerkpartners en sekswerkers. Wij hebben kwetsbare jongeren in beeld en werken samen met o.a. straatcoaches om problematiek vroegtijdig te voorkomen.
Wij werken aan een Groningse zorgfraudeaanpak. Een actieplan aanpak zorgfraude maakt hier onderdeel van uit. Het beleidskader van de toezichthouder Wmo en Jeugdwet van de gemeente Groningen is reeds herijkt; in 2026 werken we de daarin opgenomen ambities, ook ter voorkoming van onrechtmatige besteding van zorgmiddelen, verder uit.
Wonen en Zorg
We zien een toename van het aantal inwoners binnen onze gemeente dat is aangewezen op wonen met zorg. Dit als gevolg van de (dubbele) vergrijzing en de beweging naar extramuralisering van zorg. Vanuit wonen en zorg wordt ingezet op een aantal woonzorgopgaven voor deze inwoners. Dit doen we aan de hand van het uitvoeringsprogramma wonen, samenleving en zorg 2023 – 2030. We werken daarin samen met ketenpartners zoals corporaties, het zorgkantoor en zorgorganisaties.
In 2026 zetten we verder in op de realisatie van geclusterde woonvormen voor ouderen, waaronder woonleefconcepten met community care. Community wonen vormt ook een aspect bij de aanpak van de huisvestingsopgave van inwoners die gebruik maken van, of uitstromen uit, Beschermd Wonen en Maatschappelijke opvang.
Nieuwkomers
De gemeente toont zich solidair met mensen die hun land hebben moeten ontvluchten. In het kader van de regionale bestuursovereenkomst verzorgen wij de opvang van Oekraïense ontheemden en asielzoekers. Wij werken toe naar structurele opvanglocaties met in totaal 960 opvangplaatsen voor asielzoekers, in lijn met de Spreidingswet. Daarbij streven wij naar participatie vanaf dag één, zodat asielzoekers en statushouders een stevige basis krijgen om zelfstandig en volwaardig deel te nemen aan de maatschappij. Dit draagt bij aan een inclusieve samenleving en bevordert de wederkerigheid tussen nieuwkomers en gevestigde inwoners.